Deel 1 van een blogreeks over AI in het omgevingsmanagement
AI is niet meer weg te denken. Of je nu enthousiast bent of twijfelt: je komt er als omgevingsmanager niet meer omheen. Sommigen zijn er nieuwsgierig en enthousiast mee aan de slag gegaan. Anderen aarzelen nog: is het wel veilig? Gaat het mijn werk overnemen? Of ze wijzen het af met de gedachte: ik ben een vakspecialist, AI kan mij niet vervangen.
En dat hoeft ook niet. AI is geen vervanger, het is gereedschap. Net zoals niemand meer met een veer en inkt schrijft, maar met software als Word. Of zoals je je werk niet meer zonder computer doet, ook al draait het in jouw vak uiteindelijk om mensen, processen en omgeving.
AI is een extra gereedschapslaag bovenop wat je al gebruikt. Een slimme assistent die je helpt sneller te werken, scherper te schrijven en complexere informatie te analyseren. Het maakt je beter in wat je al kunt, en helpt je om taken uit te voeren die voorheen te specialistisch of tijdrovend waren.
Wat is generatieve AI eigenlijk?
De bekendste AI-tool van dit moment is ChatGPT, gebouwd op een GPT-model (Generative Pre-trained Transformer). Maar het is zeker niet de enige. Denk ook aan tools als Claude (goed in lange teksten en gestructureerde antwoorden), Gemini (voorheen Bard, sterk in feitelijke informatie), Copilot van Microsoft (integreert met Word en Outlook), of open-source modellen zoals Mistral.
Al deze modellen zijn getraind op enorme hoeveelheden tekst en kunnen op basis daarvan nieuwe content genereren, herschrijven, analyseren of structureren. Je geeft een prompt (een opdracht of vraag) en krijgt in enkele seconden een eerste versie terug.
Even terug naar de basis: wat is een prompt?
Een prompt is niets anders dan de opdracht die je aan een AI geeft. Bijvoorbeeld: “Schrijf een bewonersbrief over wegwerkzaamheden in juni.”
Hoe concreter je bent, hoe beter het antwoord. Denk aan:
- Voor wie is de tekst bedoeld?
- Welke toon past bij de situatie?
- Welke informatie moet er zeker in?
Een goede prompt bevat dus context, doel en stijl. Bijvoorbeeld:
“Schrijf een brief in B1-niveau voor bewoners van een woonwijk, waarin je uitlegt dat er van 5 t/m 9 juni werkzaamheden zijn aan de riolering. Gebruik een vriendelijke toon en maak de tekst maximaal 250 woorden.”
Het loont om hiermee te oefenen. In deel 2 laten we zien hoe je met goede prompts veel tijd bespaart én betere output krijgt.
En wat is een GPT?
GPT staat voor Generative Pre-trained Transformer. Klinkt ingewikkeld, maar je hoeft de techniek niet te begrijpen om ermee te werken. Wat belangrijk is:
- Een GPT is een taalmodel dat getraind is op gigantisch veel tekst
- Het kan zelfstandig nieuwe teksten genereren op basis van jouw opdracht
Je kunt ook een eigen GPT maken: een AI-assistent die je traint op jouw voorkeuren. Bijvoorbeeld een die:
- Jouw schrijfstijl kent
- De standaardstructuur van bewonersbrieven volgt
- Bekend is met je projectomgeving of opdrachtgevers
Nieuwe generatie: multimodale AI
Er zijn nu ook multimodale modellen: die begrijpen naast tekst ook afbeeldingen, tabellen, spraak of zelfs video. Daarmee groeit het aantal toepassingen razendsnel.
Maar: pas op voor gemakzucht
Een risico van AI is gemakzucht: dat we klakkeloos overnemen wat een AI voorstelt, zelfs als onze eigen input te vaag of oppervlakkig was. De tool klinkt vaak overtuigend, ook als het antwoord niet klopt. Of het nou een bewonersbrief of een analyse is: jij blijft verantwoordelijk.
Je onderscheidt je als professional juist door hoe je AI inzet:
- Wat geef je mee aan context?
- Welke instructies gebruik je?
- Hoe combineer je verschillende tools?
- En: wanneer kies je ervoor om het niet te gebruiken?
AI versterkt je vakmanschap, mits je bewust blijft sturen.
En dan nog de keerzijden
AI biedt veel kansen, maar kent ook risico’s die je serieus moet nemen.
- Privacy & vertrouwelijkheid: Stop geen persoonsgegevens of bedrijfsgevoelige informatie in publieke AI-tools. De grote aanbieders bieden bedrijfsoplossingen voor het beschermen van gevoelige gegevens.
- Betrouwbaarheid: AI verzint soms dingen. Zie het als meedenker, niet als waarheid.
- Duurzaamheid: AI-modellen verbruiken veel energie. Zet ze bewust in, waar ze echt iets toevoegen.
- Maatschappelijke impact: AI kan bijdragen aan desinformatie of beeldvorming die het vertrouwen in projecten of overheden schaadt. AI kan ook worden ingezet door actiegroepen of tegenstanders van een project, bijvoorbeeld voor het verspreiden van hun boodschap via social media of door misleidende beeldvorming. Des te belangrijker dat jij als omgevingsprofessional weet wat de technologie kan.
Tot slot: AI maakt je werk niet overbodig, maar anders
Je baan verdwijnt niet, maar de invulling ervan verschuift. AI neemt routinetaken uit handen, zodat jij je kunt richten op het menselijke, het strategische en het verbindende. En voor specialistische taken hoef je niet altijd meer anderen voor in te schakelen. Je kan steeds meer zelf.
In het volgende artikel laten we je vijf concrete toepassingen zien waarmee je vandaag al kunt starten. Van het herschrijven van een bewonersbrief tot het structureren van participatieresultaten. Benieuwd waar jij AI als eerste kunt inzetten in je project? Lees dan deel 2: AI in de praktijk: hoe je als omgevingsmanager in elke projectfase slimmer werkt.